Aleanca veri-atlantike përforcon prezencën e saj në Detin e Zi. NATO dërgon me këtë sinjale si tek Rusia ashtu edhe tek Ukraina. Por mundësia e veprimit është e kufizuar, për shkak të një marrëveshje para 80 vjetësh.
Odesa përshë/ndet “Donald Cook”. Luftanija amerikane, që ka qenë e stacionuar në Spanjë, e pajisur me sisteme mbrojtëse kundër rak/etave është vendosur ndërkohë në Detin e Zi. Në janar kjo anije qëndroi në Ba/tumi për stërvitje ushtarake me rojen bregdetare gjeorgjiane. Tani ajo ndodhet në portin e Odesës.
Më 26 shkurt presi/denti ukrainas, Petro Poroshenko takoi në bor/din e saj, të ngarkuarin e posaçëm amerikan për Ukrainën, Kurt Volker. Takimi ishte “simbolik”, tha Poroshenko për të dër/guar “një sinjal të rëndësishëm tek Kremlimi”, që “Kri/meja është ukrainase” dhe se në “rajon sigurohet transporti i lirë i anijeve”.
NATO-ja po përforcon prezencën e saj në Detin e Zi pa shumë zë, po/r nën vrojtimin vigji/lent të flotës detare ruse. Krahas “Donald Cook”, në rajon qëndron edhe Grupi 2 i Përhershëm i Forcës së NATO-s për Kundërm/asat ndaj Minave, (SNMCMG 2) nënë drejtimin e anijes gjermane, FSG, Werra.
NATO re/agon ndaj i*ncidentit
Sfondi i këtyre lëvizjeve ishin i*ncidentet në ngushticën Kertsch në fund të nëntorit 2018. Anijet ruse me forcën e a*rmëve morën nën kontroll dy anije dhe një anije ndih/mëse të marinës para brigjeve të Krimesë të aneksuar nga Rusia. Ekspertja Deborah Sanders nga King’s College në Londër është shpr/ehur për DW, se Europa ka reaguar “shumë ngadalë” në rrugë diplomatike për i*ncidentin e Kertshit.
Prandaj u vendos për “një zgjidhje ushtarake”, pra për forcimin e prezencës së anijeve lu/ftarake. SHBA i dërg/on një sinjal Moskës, se ujërat e Det/it të Zi nuk janë ujëra ruse. Sipas ekspert/es, forcat në Detin e Zi kanë ndryshuar në favor të Rusisë, dhe Kievi i trembet një bll/okade të Odesës, portit më të rënd/ësishëm të Ukrainës, ku nga aneksimi i Krimesë qëndron e stacionuar marina ukrainase.
Presidenti ukrainas, Petro Poro/shenko përshëndet forcimin e prezencës së NATO-s
Kurse Turqia, vend anëtar i NATO-s tregohet e përm/bajtur me flotën e saj. “Turqia duhet të shpërndajë forcat, si në Detin e Zit ashtu edhe në Mesdhe. A n k a r a j a ka vendosur që para gjendjes në Siri dhe një varësie të ndjeshme energjitike nga Rusia, të mos i japë prioritet De/tit të Zi”, thotë Sanders.
Nga ana tjetër për shka/k të “çarjeve në marrëdh/ënien” SHBA-Turqi ekziston mundësia e një “largimi të mëtejshëm” të Turqisë nga NATO. Por ka edhe sinjale tërë/sisht të tjera. Kështu luftanija USS Donald Cook para se të vendosej në Odesa, kreu stërvitje me një fregatë turke.
Pretendimi i R u s i s ë
“Mund të thuhet, se Deti i Zi në sfondin e veprimeve ruse ka fituar rënd/ësi”, thotë Hans-Joachim Stricker, ish-zëvendësadmiral i marinës gjermane për Deutsche Wellen. Sipas tij, Rusia ka bërë të qartë, se Deti i Zi dhe Deti Azov për Moskën kanë rëndësi të veç/antë, dhe prandaj “askush nuk duhet të sillet aty vërdallë”. Sipas Stricker “ky është një pretendim, që nuk mund të pranohet aspak”.
Ai sjell në vëmendje një nocion të njohur si “A2/AD” (Anti Access/Area Denial) – bëhet fjalë për konceptin që kundërshtarëve potencialë u bllokohet hyrja në një hapësirë të caktuar, përmes shtimit të fuqisë ushtarake. Pi/kërisht këtë ka bërë Rusia, duke forcuar prezencën në Krime me stacionimin e raketave të reja. Prezenca e NATO-s është një “kundërsinjal” për pretendimin e Moskës.
Marrëveshja e Mont/reux
Në shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg deklaroi, se aleanca mendon “forcimin e mëtejshëm” të prezencës në Detin e Zi.
Politikanët rusë bënë fjalë për “pr/ovokim”.
Por aktiv/itetet e NATO-s kufizohen nga Marrëveshja e Montreux. Marrëveshja e ngushticave detare nga viti 1936 i dha Turqisë sovranitetin e plotë mbi Bosf/orin. Anijet luftarake të vendeve të tjera, që nuk kufizohen drejtpërdrejt me Detin e Zi, nuk lejohet të qëndrojnë më shumë se 21 ditë në Detin e Zi. Edhe tonazhi i anijeve ë/shtë i kufizuar.
“Jemi të men/dimit, se situata ushtarake në Detin e Zi është shumë larg asaj të para gati 100 viteve, kur u nënshkrua marrëveshja”, thotë përfaqësuesi i përhe/rshëm i Ukrainës në NATO, Vadym Prystajko.
Ai shprehu keqardhjen që për shkak të marrëveshjes, luftanije të mëdha të NATO.s, si flota e 6 amerikane Mount Whitney mund të hyjnë sh/umë rrallë në Detin e Zi. Prystajko i lu/tet partnerëve për shkak të incidentit të Kertshit që të përforcojnë prezencën në Detin e Zi. Sipas tij kjo do t’i tregonte Rusisë, se planet “për të push/tuar Detin e Zi dhe për ta nxje/rrë jashtë Ukrainën, pa përmendur Detin Azov, do të kenë si pasojë reagimin e bashkësisë ndërkombëtare”./DW